Trong bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến sự phát triển không ngừng của trí tuệ nhân tạo (AI), người Việt cũng đang chuyển mình từ việc ứng dụng AI toàn cầu sang tạo ra những hệ thống AI mang bản sắc riêng, hiểu ngôn ngữ, văn hóa và nhu cầu của chính người Việt. Sự kiện đáng chú ý nhất trong lĩnh vực này là sự xuất hiện của ChatGPT vào năm 2022, một công cụ đã đánh dấu bước ngoặt toàn cầu trong việc đưa AI từ công nghệ dành riêng cho kỹ thuật trở thành chủ đề phổ biến trong truyền thông, giáo dục và kinh doanh.
Ở Việt Nam, việc tích hợp các công cụ AI quốc tế vào sản phẩm và quy trình số đã trở thành xu hướng. Tuy nhiên, các công cụ AI ngoại này thường có hạn chế khi xử lý tiếng Việt, đặc biệt trong các lĩnh vực đặc thù như pháp luật, giáo dục phổ thông hay hội thoại vùng miền. Nhận thức được hạn chế này, các doanh nghiệp và nhà nghiên cứu Việt Nam đã bắt đầu tập trung vào việc phát triển AI mang bản sắc riêng, phù hợp với ngôn ngữ, văn hóa và nhu cầu của người Việt.
Trong giai đoạn đầu, hầu hết các ứng dụng AI tại Việt Nam được xây dựng trên nền tảng sẵn có từ nước ngoài. Các công ty tích hợp API từ Google, OpenAI hoặc Microsoft để tạo chatbot, phân tích văn bản, hoặc tạo sinh nội dung cơ bản. Tuy nhiên, hạn chế lớn của cách tiếp cận này là việc phụ thuộc vào mô hình nước ngoài và dữ liệu ngôn ngữ Việt còn hạn hẹp.
Từ giữa năm 2023, khi các mô hình mã nguồn mở như LLaMA hay Mistral trở thành xu hướng, các doanh nghiệp và nhà nghiên cứu Việt Nam bắt đầu chuyển từ tích hợp sang làm chủ công nghệ. Một số điển hình như VinAI với PhởGPT chuyên dụng cho tiếng Việt; VinBigdata với ViGPT chuyên sâu về lĩnh vực đặc thù của Việt Nam như pháp luật, lịch sử, văn hóa, danh nhân; FPT.AI ứng dụng mô hình RAG kết hợp dữ liệu Việt; VAIS xây dựng tập dữ liệu chuẩn hóa phục vụ nhận dạng giọng nói.
Bước sang năm 2025, nhiều đơn vị không còn dừng ở việc cải tiến, mà đã bắt đầu xây dựng bản sắc riêng cho AI Việt. Không chỉ đơn giản là hiểu tiếng Việt, các mô hình mới đang được huấn luyện để hành xử như một người Việt số, phản ánh cách nói chuyện, thói quen, logic suy nghĩ và cả các khái niệm xã hội mang tính bản địa. Ví dụ, các sản phẩm của FPT Smart Cloud như FPT AI Engage, FPT AI Reader, FPT AI Vision đã đưa AI vào từng ngữ cảnh đặc thù của Việt Nam, từ trợ lý ảo trong dịch vụ công, chatbot trong ngành bán lẻ, đến khả năng phản hồi theo vùng miền.
Tương lai của AI Việt không nằm ở việc sao chép một GPT-5 phiên bản Việt, mà ở chỗ phát triển những trợ lý ảo thực sự hiểu con người Việt Nam từ ngôn ngữ, cách giao tiếp đến văn hóa và thói quen hằng ngày. Với tinh thần đổi mới mạnh mẽ, khả năng hội nhập nhanh và hệ sinh thái AI nội địa đang phát triển, Việt Nam hoàn toàn có thể định hình con đường riêng không chỉ theo kịp xu hướng toàn cầu mà còn tạo ra dấu ấn riêng trên bản đồ AI khu vực và thế giới.
