Trong thời đại chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của người có ảnh hưởng (KOL) ngày càng trở nên quan trọng trong việc định hình xu thế truyền thông mới. Không chỉ đơn thuần là những người lan tỏa thông tin, KOL còn đóng vai trò truyền cảm hứng và kết nối cộng đồng. Tuy vậy, để đảm bảo hoạt động của KOL trên môi trường số được thực hiện một cách hiệu quả và có trách nhiệm, việc thiết lập các cơ chế quản lý phù hợp là điều cần thiết.
Tại tọa đàm “Kiến tạo niềm tin số” được tổ chức bởi Hiệp hội An ninh mạng quốc gia vào ngày 28/7, các chuyên gia đã thảo luận về vai trò và trách nhiệm của KOL trong thời đại số. Theo nhận định của các chuyên gia, tại nhiều quốc gia, KOL không chỉ là công cụ marketing đơn thuần mà đã trở thành biểu tượng của “sức mạnh mềm”, có ảnh hưởng lớn trong xã hội. Vai trò của KOL không thể tách rời trách nhiệm; một mặt, họ cần được tạo điều kiện để phát huy sức ảnh hưởng tích cực, thúc đẩy kinh tế, văn hóa, truyền thông; mặt khác, cần có cơ chế quản lý phù hợp để định hướng hành vi, tăng cường trách nhiệm xã hội và ngăn chặn những hệ lụy tiêu cực từ nội dung sai lệch.
Thực trạng hiện nay cho thấy không ít KOL đã lợi dụng sức ảnh hưởng để lan truyền thông tin sai lệch, cổ súy những nội dung độc hại, sai sự thật hoặc quảng cáo sản phẩm kém chất lượng. Đặc biệt, trong môi trường số, một phát ngôn thiếu kiểm chứng, một nội dung lệch chuẩn cũng có thể gây tác động tiêu cực không nhỏ đến cộng đồng và xã hội. Chính vì vậy, việc quản lý hoạt động của KOL nhằm đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động của họ là rất quan trọng.
Chính phủ nhiều nước đã xây dựng các khuôn khổ pháp lý, chính sách khuyến khích minh bạch thông tin, chuẩn hóa nội dung quảng bá và tăng cường quản lý KOL nhằm cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ cộng đồng. Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) của Mỹ là cơ quan chính chịu trách nhiệm đưa ra các hướng dẫn cho hoạt động của KOL. Nguyên tắc cốt lõi trong các quy định của FTC là tính minh bạch và “sự thật trong quảng cáo”. Các yêu cầu công khai của FTC rất rõ ràng: KOL phải luôn làm rõ cho người theo dõi nếu một bài đăng, video hoặc tuyên bố có nội dung quảng cáo.
Ở Thái Lan, một nghiên cứu năm 2024 cho thấy KOL và YouTuber được xếp hạng trong số 10 nghề nghiệp mơ ước hàng đầu của thanh thiếu niên Thái Lan, đứng trước cả luật sư, phi công. Điều này phản ánh KOL đã trở thành một lực lượng nghề nghiệp thực sự trong nền kinh tế số. Trước thực tế đó, Thái Lan đã đề xuất ban hành luật quản lý người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Hội đồng Phát triển kinh tế và xã hội nước này đề nghị Chính phủ thiết lập hệ thống đăng ký cho những người có ảnh hưởng ở Thái Lan và ban hành các chính sách như đào tạo kỹ năng và các hỗ trợ khác liên quan đến nghề nghiệp cho KOL.
Ở Việt Nam, sự phát triển của KOL cũng vô cùng mạnh mẽ. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều KOL không công khai rõ ràng tính chất thương mại của bài đăng, dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng; thiếu quy tắc, chuẩn mực, tiêu chuẩn cộng đồng. Để phát huy vai trò của KOL đối với sự phát triển đất nước, bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của cơ quan chức năng đối với hoạt động của KOL, việc xây dựng cộng đồng KOL gắn kết, trách nhiệm, có tinh thần dân tộc với các cơ chế tự kiểm soát mạnh mẽ là rất quan trọng.
Nhìn chung, vai trò của KOL trong thời đại số là không thể phủ nhận. Tuy vậy, để đảm bảo hoạt động của KOL được thực hiện một cách có trách nhiệm và hiệu quả, cần thiết phải có sự phối hợp giữa việc hoàn thiện cơ chế quản lý và nâng cao tinh thần trách nhiệm của chính các KOL. Chỉ khi có được sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ cộng đồng, vai trò của KOL mới thực sự phát huy tác động tích cực, tạo nên một môi trường mạng lành mạnh và an toàn cho tất cả các bên.
