Không giống như nhiều người thường lầm tưởng, vị trí của Trái Đất trong không gian không được xác định một cách ngẫu nhiên hay dựa vào hệ thống GPS. Trên thực tế, các nhà thiên văn học sử dụng kính viễn vọng vô tuyến để thu nhận những tín hiệu yếu ớt phát ra từ các hố đen siêu lớn nằm ở trung tâm của các thiên hà xa xôi. Những tín hiệu này phải di chuyển hàng triệu năm ánh sáng để đến được Trái Đất và đóng vai trò như một ‘mốc tọa độ’ giúp xác định chuyển động, vị trí và tốc độ quay của hành tinh chúng ta.

Thông qua kỹ thuật trắc địa vô tuyến, các tín hiệu này được đồng bộ hóa từ một mạng lưới kính viễn vọng trên khắp thế giới, cung cấp dữ liệu cực kỳ chính xác cho các hệ thống định vị toàn cầu (GPS), điều hướng hàng không, theo dõi chuỗi cung ứng và giao dịch tài chính quốc tế. Tuy nhiên, ngành khoa học tiên tiến này đang phải đối mặt với một thách thức mới là sự phát triển không ngừng của các thiết bị không dây như Wifi, smartphone và mạng 5G, 6G.

Sự bùng nổ của các thiết bị tiêu dùng này đang chiếm dụng ngày càng nhiều dải phổ vô tuyến, gây ra sự nhiễu loạn nghiêm trọng đến tín hiệu thiên văn học. Tín hiệu vô tuyến từ vũ trụ rất yếu, trong khi tín hiệu nhân tạo trên Trái Đất lại mạnh hơn gấp hàng triệu lần, làm mờ hoặc che khuất những gì kính viễn vọng cần thu nhận. Thậm chí, các tần số từng được dành riêng cho nghiên cứu thiên văn cũng đang bị rò rỉ tín hiệu từ các thiết bị điện tử hoặc bị phân bổ lại cho mục đích thương mại.

Tình hình này đe dọa nghiêm trọng đến độ chính xác mà khoa học vũ trụ cần đạt được để duy trì các dịch vụ hiện đại mà xã hội đang phụ thuộc. Để giải quyết vấn đề, giới khoa học đề xuất thiết lập các ‘vùng im lặng vô tuyến’, nơi tín hiệu điện tử bị hạn chế nghiêm ngặt, hoặc xây dựng cơ chế bảo vệ các tần số dành riêng cho nghiên cứu.

Tuy nhiên, phổ vô tuyến hiện được quản lý theo từng quốc gia, khiến việc tìm kiếm giải pháp toàn cầu trở nên khó khăn. Trong bối cảnh công nghệ không dây tiếp tục phát triển mạnh mẽ, việc nâng cao nhận thức cộng đồng và xây dựng chính sách quản lý phổ sóng hợp lý là điều cấp thiết. Nếu không có những giải pháp hiệu quả, bức tranh vũ trụ mà con người vẽ nên có thể sẽ bị nhiễu sóng bởi chính những tiện nghi hiện đại chúng ta đang sử dụng mỗi ngày.

Để giải quyết vấn đề này, các nhà khoa học và tổ chức quốc tế đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp. Họ đề xuất việc thiết lập các quy định và tiêu chuẩn quốc tế để quản lý và bảo vệ phổ vô tuyến, cũng như nâng cao nhận thức của công chúng về tầm quan trọng của việc bảo vệ tín hiệu thiên văn học.

Trong nỗ lực đẩy mạnh phát triển mạng 5G trên toàn quốc, Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam đặt mục tiêu tham vọng là 90% dân số có thể tiếp cận dịch vụ này vào cuối năm nay. Theo báo cáo sơ kết 6 tháng đầu năm của Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện tại chỉ có khoảng 26% dân số có khả năng tiếp cận dịch vụ 5G. Điều này cho thấy còn nhiều thách thức cần vượt qua để đạt được mục tiêu đã đề ra.

Để thúc đẩy sự phát triển của mạng 5G, Bộ Khoa học và Công nghệ đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ. Một trong những biện pháp quan trọng là đẩy nhanh việc triển khai hạ tầng mạng 5G. Bên cạnh đó, Bộ cũng đang nghiên cứu và áp dụng các cơ chế hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp viễn thông nhằm khuyến khích họ đầu tư vào mạng 5G. Theo Nghị quyết số 193 của Quốc hội, các nhà mạng sẽ được hỗ trợ kinh phí để phát triển mạng 5G, bao gồm hỗ trợ 15% chi phí thiết bị nếu triển khai thêm 20.000 trạm trước ngày 31/12/2025.

Về mục tiêu cụ thể, Bộ Khoa học và Công nghệ đặt ra rằng số trạm 5G sẽ đạt tối thiểu bằng 50% số trạm 4G trong năm 2025. Dự kiến đến hết năm 2025, số trạm 5G có thể đạt hơn 68.000, tương đương 57,5% số trạm 4G hiện nay và phủ sóng tới 90% dân số. Điều này không chỉ giúp nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ viễn thông tốc độ cao mà còn góp phần vào quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Sự phát triển của mạng 5G cũng đã có tác động tích cực đến tốc độ Internet di động tại Việt Nam. Theo số liệu mới nhất, tốc độ Internet di động đã tăng mạnh từ 71 Mbps lên 146 Mbps. Điều này cũng giúp Việt Nam cải thiện thứ hạng trên bảng xếp hạng thế giới về tốc độ Internet di động. Việc triển khai mạng 5G không chỉ tập trung ở các khu vực đô thị mà các nhà mạng như Viettel và MobiFone cũng đang tích cực triển khai mạng 5G để phủ sóng toàn quốc và cung cấp dịch vụ cho người dân ở khu vực nông thôn.

Đặc biệt, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Nguyễn Mạnh Hùng, đã nhấn mạnh rằng hạ tầng số là hạ tầng chiến lược tại Việt Nam, quan trọng sánh ngang với hạ tầng giao thông và điện. Hạ tầng số không chỉ phục vụ cho việc phát triển kinh tế – xã hội mà còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi số quốc gia. Vì vậy, việc đẩy mạnh phát triển mạng 5G trên toàn quốc là một bước tiến quan trọng nhằm xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển của kinh tế số, xã hội số trong tương lai.

Truy cập trang web của Bộ Khoa học và Công nghệ để có thêm thông tin chi tiết về kế hoạch phát triển mạng 5G tại Việt Nam.

Nghiên cứu gần đây của Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu (LKYSPP) chỉ ra rằng công nghệ 5G có tiềm năng đóng góp tới 130 tỷ USD cho nền kinh tế châu Á – Thái Bình Dương vào năm 2030. Tuy nhiên, mức độ ứng dụng 5G trong khu vực ASEAN hiện còn chênh lệch lớn.

Singapore là quốc gia dẫn đầu trong việc ứng dụng 5G tại ASEAN, với tỷ lệ ứng dụng lên tới 48,3%. Trong khi đó, một số quốc gia thành viên ASEAN khác chỉ mới đạt dưới 1%. Sự chênh lệch này có thể làm sâu sắc thêm khoảng cách số và làm suy yếu năng lực cạnh tranh khu vực nếu không có hành động phối hợp kịp thời.

Các nhà nghiên cứu cho rằng sự hội tụ giữa 5G và trí tuệ nhân tạo (AI) chính là hạ tầng cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy các lĩnh vực như sản xuất thông minh, nông nghiệp chính xác, và giao thông tự hành. Giáo sư Vũ Minh Khương, Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore, nhận định rằng việc tích hợp 5G và AI sẽ mở ra một kỷ nguyên mới cho trải nghiệm kết nối thông minh.

Dựa trên các cuộc phỏng vấn chuyên sâu và khảo sát với hơn 400 chuyên gia đến từ 8 quốc gia ASEAN, nghiên cứu của LKYSPP chỉ ra rằng các chính phủ cần nhìn nhận 5G như một hạ tầng chiến lược cho AI, chứ không đơn thuần là nâng cấp viễn thông. Đồng thời, cần khẩn trương thu hẹp khoảng cách kỹ năng đang cản trở doanh nghiệp áp dụng công nghệ.

Để đảm bảo tương lai số của ASEAN, báo cáo đề xuất 5 ưu tiên chiến lược: Xây dựng các chiến lược phát triển 5G-AI quốc gia với lộ trình rõ ràng đến năm 2030; thành lập cơ quan điều phối có quyền hạn thực sự tại các quốc gia thành viên ASEAN; triển khai các chính sách bao trùm, tiên tiến nhằm tăng cường khả năng tiếp cận và đổi mới; phát triển hệ sinh thái AI thông qua hợp tác công – tư; triển khai các cơ chế giám sát mạnh mẽ để theo dõi tiến độ và cho phép điều chỉnh lộ trình.

Tại Việt Nam, các nhà mạng viễn thông hiện chưa đầu tư đúng mức cho 5G. Giáo sư Vũ Minh Khương cho rằng Chính phủ cần chủ động điều phối giống như cách Singapore đang làm bằng cách kết nối các bên: nhà cung cấp công nghệ quốc tế, doanh nghiệp trong nước, người dùng và các quỹ tài trợ. Sự kết hợp giữa 5G và AI sẽ góp phần định hình lại các ngành công nghiệp trong tương lai.

Chính vì vậy, khi nói đến năng lực cạnh tranh của AI, không thể bỏ qua vai trò chiến lược của mạng 5G. Để theo dõi thêm thông tin về sự phát triển của công nghệ 5G và AI, vui lòng truy cập trang web của Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu để cập nhật thông tin mới nhất.