Ngành nông nghiệp hiện đang đứng trước một thách thức đáng kể trong việc thu hút và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Dữ liệu mới nhất từ Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho thấy tỷ lệ lao động trong ngành này sở hữu bằng cấp chỉ tăng nhẹ từ 4,1% vào năm 2015 lên 6,1% vào năm 2025. Sự gia tăng này tuy có ý nghĩa tích cực nhưng vẫn ở mức khiêm tốn và phản ánh sự phát triển chậm trong việc nâng cao trình độ chuyên môn của lao động ngành nông nghiệp.

Song song với thách thức về chất lượng lao động, giáo dục đào tạo ngành nông nghiệp cũng đang trải qua một giai đoạn suy giảm đáng kể. Thống kê cho thấy số lượng người theo học ngành này đã giảm 31,1% trong vòng một thập kỷ qua. Xu hướng giảm này không chỉ dừng lại ở số lượng học sinh, sinh viên mà còn ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng nhân lực đầu ra cho ngành nông nghiệp. Điều này đặt ra một thách thức cấp bách về việc đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành nông nghiệp trong tương lai.

Thách thức này trở nên cấp thiết hơn khi nhu cầu về thực phẩm và sản xuất nông nghiệp ngày càng tăng cao. Trong bối cảnh dân số thế giới dự kiến tiếp tục tăng và yêu cầu về thực phẩm an toàn, chất lượng ngày càng cao, ngành nông nghiệp cần phải tìm cách đổi mới và nâng cao hiệu quả sản xuất. Để đạt được mục tiêu này, nhân lực chất lượng cao đóng vai trò then chốt. Họ không chỉ là những người thực hiện các quy trình sản xuất thông thường mà còn là những người tiên phong trong việc áp dụng công nghệ mới, kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp.

Do đó, để giải quyết thách thức về nhân lực chất lượng cao trong ngành nông nghiệp, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, tổ chức giáo dục và chính phủ. Cần đẩy mạnh các chương trình đào tạo, hỗ trợ tài chính và cơ sở vật chất cho các cơ sở giáo dục đang đào tạo nhân lực cho ngành nông nghiệp. Bên cạnh đó, việc xây dựng chính sách thu hút nhân tài và tạo cơ hội phát triển nghề nghiệp cho lao động trẻ trong ngành cũng là yếu tố quan trọng.

Cuối cùng, việc đầu tư vào giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành nông nghiệp không chỉ giúp đáp ứng nhu cầu thực phẩm và sản xuất nông nghiệp ngày càng tăng mà còn góp phần vào việc xây dựng một nền nông nghiệp bền vững và hiện đại. Từ đó, giúp tăng cường vị thế và vai trò của ngành nông nghiệp trong nền kinh tế và đảm bảo an ninh lương thực cho quốc gia.

Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong lĩnh vực công nghệ, với tiềm năng phát triển vượt xa tưởng tượng. Tuy nhiên, để đạt được sự phát triển bền vững, cần có một lộ trình cụ thể theo từng giai đoạn, ưu tiên giải quyết các vấn đề cốt lõi trước khi bước vào giai đoạn tăng tốc.

Chính phủ Việt Nam đã và đang tích cực thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo động lực tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững. Mới đây, Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số, tạo ra một sân chơi minh bạch và hoàn thiện khung pháp lý cho ngành công nghiệp mới nổi này.

Các chuyên gia đánh giá cao các động thái quyết liệt của Chính phủ Việt Nam trong việc thúc đẩy công nghệ sáng tạo và ứng dụng AI vào mọi lĩnh vực hoạt động. Tuy nhiên, trên hành trình đưa AI vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, vẫn còn những thách thức cần được giải quyết.

Theo TS. Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế Số Việt Nam (VIDE), có 4 thách thức chính kìm hãm sự phát triển của AI tại Việt Nam, bao gồm: ‘cơn khát’ dữ liệu chất lượng cao, khủng hoảng nguồn nhân lực, chi phí đầu tư và sự mơ hồ về chiến lược, cũng như rào cản pháp lý, đạo đức và an ninh.

Để giải quyết những thách thức này, TS. Quý đề xuất một lộ trình phát triển AI với mục tiêu ‘xây nền móng trước, tăng tốc sau’, bao gồm hai giai đoạn. Trong giai đoạn hiện tại, cần tập trung giải quyết dứt điểm 4 nút thắt trên, ưu tiên hàng đầu là giải quyết khủng hoảng nhân lực và dữ liệu.

Về nhân lực, cần một chiến lược ‘ba chân kiềng’ đồng bộ, bao gồm cải cách đào tạo trong các trường đại học, có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp lớn và mở các chương trình đào tạo quy mô lớn. Về dữ liệu, cần khởi động chương trình quốc gia về số hóa và chuẩn hóa dữ liệu trong các lĩnh vực công quan trọng.

Đến giai đoạn 2 (2026-2030), mới bắt đầu tăng tốc và chuyên môn hóa, tập trung vào phát triển các ứng dụng AI đẳng cấp thế giới trong các lĩnh vực có lợi thế. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ có mục tiêu cho các doanh nghiệp AI tiềm năng nhất, giúp họ trở thành các thương hiệu uy tín trong khu vực.

Về phía doanh nghiệp, ông Cheng Xueli, Founder Quỹ đầu tư Hanfu và Công ty Công nghệ Zhiji, khuyến nghị các doanh nghiệp Việt Nam cần không ngừng học hỏi, duy trì tinh thần đổi mới sáng tạo và đặc biệt là mở rộng tầm nhìn ra thị trường quốc tế.