Việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ hiện nay đang bị ảnh hưởng bởi những định kiến về giới, danh tiếng, và thu nhập. Điều này không chỉ tác động tiêu cực đến tương lai của cá nhân mà còn dẫn đến lãng phí nguồn lực xã hội. Theo báo cáo thị trường lao động quý 2 năm 2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty đang tăng tuyển dụng.

Tình trạng này đặt ra nhiều vấn đề liên quan đến việc chọn ngành nghề của giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đang đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng chỉ những nghề mang lại thu nhập cao mới đáng học, dẫn đến tình trạng đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động. Điều này gây ra sự mất cân đối giữa cung và cầu lao động. Ngoài ra, văn hóa Á Đông cũng đóng một vai trò trong việc định hình quyết định chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ, khi một số phụ huynh và học sinh vẫn giữ những định kiến về giới tính trong việc lựa chọn ngành học và nghề nghiệp.

Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh đã khẳng định rằng năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới tính, mà phụ thuộc vào định hướng xã hội. Tuy nhiên, thực tế là nhiều bạn trẻ chọn ngành trái với sở thích của mình chỉ để vào những trường đại học danh tiếng. Việc lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục, xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng và hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học.

Tư duy trọng bằng cấp cũng dẫn đến việc nhiều bạn trẻ không mặn mà với cao đẳng nghề. Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là một lựa chọn không tốt. Thực trạng người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt ra dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai có thể dẫn đến tăng thất nghiệp và lãng phí nguồn nhân lực. Việc chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn trẻ chán học, bỏ học, mất niềm tin vào bản thân và gặp khó khăn trong việc định hướng nghề nghiệp. Từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành, sai nghề, hệ quả là tình trạng ngành thiếu, ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực và gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là một hành trình cá nhân có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho những ai đi theo lối mòn định kiến. Để có thể lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, chúng ta cần hiểu rõ về bản thân mình, thông qua việc trả lời những câu hỏi như “muốn gì?”, “giỏi gì?”, “sống vì giá trị nào?” bằng cách sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường và xã hội cũng cần chung tay giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, thay vì vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình.

Ngày 21 tháng 7, Tỉnh đoàn Thái Nguyên đã tổ chức thành công Diễn đàn thanh niên Thái Nguyên với xã hội số, thu hút hơn 250 đoàn viên thanh niên đại diện cho hơn 400.000 thanh niên từ các đơn vị đoàn, hội của tỉnh tham gia. Sự kiện này là một phần trong nỗ lực nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng của thanh niên trong thời đại số.

Đến dự diễn đàn có các đồng chí lãnh đạo gồm Đinh Quang Tuyên, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh; Đồng Văn Lưu, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhân dân tỉnh. Sự có mặt của các lãnh đạo đã thể hiện sự quan tâm và ủng hộ của tỉnh đối với việc phát triển và nâng cao vai trò của thanh niên trong xã hội số.

Tại diễn đàn, các đại biểu và đoàn viên thanh niên đã được cung cấp thông tin về xu hướng xã hội số và kết quả triển khai phong trào bình dân học trí tuệ nhân tạo (AI) trong thanh niên thời gian qua. Những thông tin này giúp thanh niên hiểu rõ hơn về cơ hội và thách thức trong thời đại số, cũng như cách tận dụng AI để phục vụ cho việc học tập, làm việc và phát triển bản thân.

Đồng thời, diễn đàn cũng cung cấp chương trình tập huấn về triển khai áp dụng công nghệ số và AI trong học tập, làm việc cũng như hoạt động hỗ trợ vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp và dịch vụ công trực tuyến tại cơ sở. Qua đó, thanh niên có thể nắm bắt được các kỹ năng cần thiết để tích cực tham gia vào quá trình chuyển đổi số của tỉnh.

Ngoài ra, Câu lạc bộ Thanh niên số tỉnh Thái Nguyên cũng đã tổ chức Lễ ra mắt trong khuôn khổ sự kiện. Câu lạc bộ này sẽ là một sân chơi và là nơi chia sẻ kinh nghiệm cho thanh niên yêu thích công nghệ và mong muốn đóng góp cho sự phát triển của tỉnh.

Trong khuôn khổ sự kiện, Tỉnh đoàn đã trao tặng công trình thanh niên “Số hóa di tích lịch sử” cho các đơn vị. Công trình này là kết quả của sự nỗ lực và sáng tạo của các đoàn viên thanh niên trong việc ứng dụng công nghệ số vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích lịch sử.

Cũng trong sự kiện, Tỉnh đoàn đã trao giải Cuộc thi ảnh và video clip “Hương sắc xứ Trà” năm 2025. Cuộc thi này là một hoạt động nhằm khích lệ và khuyến khích thanh niên sáng tạo và thể hiện tài năng nghệ thuật của mình, cũng như quảng bá hình ảnh và vẻ đẹp của quê hương Thái Nguyên.

Có thể thấy, Diễn đàn thanh niên Thái Nguyên với xã hội số là một hoạt động thiết thực và ý nghĩa, thể hiện sự quan tâm của tỉnh đối với thế hệ trẻ và định hướng cho họ trong thời đại số. Sự kiện này đã tạo ra một cơ hội để thanh niên giao lưu, học hỏi và thể hiện bản thân, góp phần xây dựng một Thái Nguyên phát triển và hiện đại.

Trong thời đại số, việc phát triển bền vững không chỉ dựa vào công nghệ mà còn đòi hỏi sự thay đổi về văn hóa. Văn hóa số đã trở thành chìa khóa quan trọng để xây dựng xã hội số và chính phủ số. Tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI, TS Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Học viện Hành chính và Quản trị công, đã nhấn mạnh vai trò của văn hóa số trong xây dựng nền tảng cho sự phát triển bền vững.

TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, muốn có một nền kinh tế số phát triển, trước hết phải có một xã hội số. Để có xã hội số, cần phải có văn hóa số từ nhận thức, tư duy đến hành vi ứng xử trên không gian mạng. Văn hóa số không chỉ đóng vai trò nền tảng mà còn là cốt lõi cho sự phát triển bền vững trong thời đại số. Văn hóa số thể hiện qua cách con người tương tác, làm việc và sống trên môi trường số.

Hiện nay, Việt Nam vẫn còn thiếu những quy định cụ thể về văn hóa công vụ số, đặc biệt là trong việc giao tiếp và tương tác số của cán bộ, công chức. Điều này đã gây ra khoảng trống trong việc định hình văn hóa số cho đội ngũ cán bộ, công chức. Là Chủ nhiệm đề tài khoa học cấp Bộ về xây dựng văn hóa số cho đội ngũ cán bộ ngành nội vụ, TS Nguyễn Thị Trang kiến nghị cần bổ sung nội dung về văn hóa số vào các quy định hiện hành. Đồng thời, đề xuất cần có khung năng lực số, gồm cả kỹ năng chuyên môn lẫn đạo đức số và bảo mật thông tin.

Vai trò của thanh niên trong việc thúc đẩy văn hóa số cũng được TS Nguyễn Thị Trang đánh giá cao. Thanh niên, đặc biệt là lực lượng tình nguyện viên trẻ, đã tích cực hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính số, đóng vai trò ‘cầu nối số’ giữa người dân và chính quyền. Phong trào ‘xóa mù số’ do đoàn viên, sinh viên triển khai đang giúp rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng miền, nhóm tuổi, đối tượng yếu thế.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Thị Trang cũng cảnh báo về tình trạng lệch chuẩn văn hóa số và đề xuất ứng dụng AI trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên môi trường số. Một video ứng dụng AI đã được giới thiệu tại Diễn đàn, nhằm phản bác luận điệu sai lệch và lan tỏa thông tin chính thống.

TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, chuyển đổi số không chỉ là thay đổi công nghệ mà là thay đổi văn hóa, từ tư duy đến hành vi. ‘Một xã hội số chỉ bền vững khi có văn hóa số là nền tảng’, chị nói. Đồng thời, chị đề xuất xây dựng Luật Công nghiệp Văn hóa, để vừa bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, vừa thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm sáng tạo mang bản sắc Việt Nam ra thế giới trong thời đại số.

Đây là một số vấn đề liên quan đến văn hóa số và sự phát triển bền vững trong thời đại số. Với sự tham gia của các chuyên gia và trí thức trẻ, Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI đã tạo ra một diễn đàn thảo luận sôi nổi về các vấn đề liên quan đến văn hóa số và phát triển bền vững. https://dantri.com.vn/giao-duc/van-hoa-so-chia-khoa-cho-phat-trien-ben-vung-trong-thoi-dai-so-20220810085834.htm