Với sự chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học, Việt Nam hoàn toàn có cơ hội vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Đây là nhận định của các chuyên gia quốc tế tại tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức.
TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Xuất phát từ việc phát triển bộ cảm biến theo dõi lò phản ứng hạt nhân, các nhà khoa học đã linh hoạt chuyển hướng sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời. Từ nền tảng siêu dẫn ban đầu, Saclay tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn.
TS Quang nhấn mạnh vai trò của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của công nghệ mà còn tạo ra môi trường làm việc mở và tự do cho các nhà khoa học.
Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó phát triển khoa học thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng sở trường lớn nhất của Việt Nam chính là con người, và để thu hút nhân tài, Việt Nam cần một môi trường thông thoáng.
Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có. Do đó, Việt Nam cần tập trung vào việc tạo ra môi trường tự do cho nhà khoa học và đầu tư vào nghiên cứu cơ bản.
TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.
Các chuyên gia cũng đề cập đến tầm quan trọng của việc hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Thông qua hợp tác với các nước tiên tiến, Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm và công nghệ mới, đồng thời tạo ra cơ hội cho các nhà khoa học trẻ phát triển.
Trước những thách thức và cơ hội trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, các chuyên gia kêu gọi Việt Nam cần có chiến lược phát triển khoa học và công nghệ toàn diện. Điều này không chỉ đòi hỏi sự đầu tư về tài chính mà còn cần tạo ra môi trường làm việc tự do và mở cho các nhà khoa học.
Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam có thể học hỏi từ các nước tiên tiến về cách phát triển công nghệ vũ trụ. Với sự quan tâm và đầu tư đúng trọng tâm, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ và tạo ra những đóng góp quan trọng cho ngành khoa học toàn cầu.
